SGK tarafından 50 bin kişinin emekli aylığının kesileceği gündemde. Bir emeklinin, emekliliği niye iptal edilir? SGK müfettişlerinin hatalı incelemeleri sonucunda sigortalılık veya emeklilik, haksız olarak iptal edillirse ne yapılmalı?
Geçen hafta görsel ve yazılı basında en çok konuşulan çalışma hayatı haberleri arasında SGK’ce iptal edilen emeklilikler vardı. 50 bin kişinin emekli aylığının kesileceğini duyuran ve kamuoyunun ilgisini çeken bu haberlere bakalım.

Öncelikle emeklilik iptali ne demek, bir emeklinin emekliliği niye iptal edilir? Buna bir bakalım.

Şimdi mevcut mevzuat gereği emekli olabilmek için üç koşul var. Bunların hepsini yerine getirmeden emekli olmak mümkün olmuyor. Bunlar; hizmet yılı, (sigortalılık süresi) prim ödeme gün sayısı ve yaş. Bu üç şartı yerine getiren emekliliğe hak kazanıyor. Elbette ki bazı istisnai (maluliyet vb.) haller yaş faktörünün aranmaması ve gerekenden daha düşük prim gün sayısı ile erken emekli olmayı da sağlayabiliyor. Ancak normal şartlar altında yukarıda saydığımız üç şartı tamamlamadan emekli olmak mümkün değil.

Emeklilik için gerekli olan şartları mevzuata uygun olarak tamamlayarak emekli olan kişiye emekli aylığı bağlanıyor. Ancak SGK bazı hallerde kişinin emekliliğini iptal ederek bağlanan aylığı kestiği gibi, ödediği aylıkları da geriye dönük olarak faizi ile birlikte geri talep ediyor.

Bunun iki ana nedeni var;
Kurumdan kaynaklanan hatalar:

Kurum bazen kendi hatalı işlemleri sonucunda emekliliğe hak kazanmamış kişilere hata sonucunda emekli aylığı bağlıyor. Daha sonra bu durum tespit edilerek emeklilik iptaline gidiliyor. Böyle bir durumda Kurumun yasal olarak iptal hakkı var. Ancak yersiz ödenen aylıkların sadece geriye dönük beş yıla ait kısımları faizsiz ve iki yıla yayılarak geri istenebilmesi mümkün oluyor.

“Sosyal Güvenlik Kurumunun hatalı işlemlerinden doğan fazla veya yersiz ödemeler tespit edildiği tarihten geriye doğru en fazla beş yıllık süreye kadar, borcun kendisine yersiz veya fazla ödeme yapılan gelir veya aylık almakta olanlar ve bunların hak sahiplerine tebliğ edildiği tarihten itibaren yirmi dört ay içinde ödendiği takdirde faizsiz tahsil edilir.”

Hileli (sahte) sigortalılık sonucu bağlanan aylıklar:

Hileli sigortalılık özetle aslında ortada bir işverene bağlı olarak fiili bir çalışma olmadığı halde, varmış gibi o işverenin kayıtlarında (ücret bordrosunda) gösterilmek suretiyle yapılan yanıltıcı işlem olarak tanımlanabilir.

Bunun da farklı tezahürleri olabiliyor:

SOL Parti MYK heyetinden CHP’ye ziyaret: Bu rejim derhal değişmeli

Bazı kişiler aslında faaliyeti olmayan paravan işyerleri kurarak kişileri para karşılığında bu işyerlerinde sigortalı çalışanları gibi gösterebiliyor. Bir diğer yöntem ise aslında var olan aktif işyeri sahipleri eş, dost, akrabalarını ve/veya yine menfaat karşılığı farklı kişileri bordrolarında göstererek o işyerinde fiilen çalışmadıkları halde çalışıyormuş gibi kuruma bildiriyorlar.

Bu tür hileli (sahte) sigortalılıklar sonucu elde edilen emeklilik hakları da söz konusu durumların tespiti halinde iptal edilerek yersiz ödenen emekli aylıklarının geri ödemesi Kurumca ilgililerden talep ediliyor. Ancak bu kez hatalı işlem kurumdan değil kişilerden kaynaklandığı için geriye dönük ödeme on yıla yayılıyor. İptal edilen emekliliğin bir sigortalı açısından pek çok vahim sonucu var. Bu sonuçlar sadece kendisini değil sigortasından yararlanan eş ve çocuklarını da olumsuz etkiliyor.

Emeklilik hakkının elde edilmesi yaş kadar belirli bir prim ödeme gün sayısının doldurulmuş olmasını da gerektiriyor. Hileli sigortalılık tespitinin sigortalı emekli olduktan sonra yapılması halinde, hizmet iptali yapılmasının ardından emekli aylığı yeniden hesaplanmakta ve aylığın düşmesi halinde en baştan itibaren ödenmiş olan fark geri alınıyor. Sigortalı emekli olduktan sonra hizmet iptali yapıldığında, kalan prim günlerinin emekli olma şartlarını sağlamaması halinde emekli aylığı kesilerek ödenmiş olan aylıkların tamamı da geri alınıyor.

Diğer taraftan konu sadece emekliliğin ve aylığının iptali ile kalmamakta sahte sigortalılığın tespiti halinde kişilerin sigortalı oldukları ve bu haklardan yararlandıkları dönemde gittikleri hastanelerden, eczanelerden aldıkları ilaçlardan kendileri adına yapılan tüm harcamalar ile raporlu oldukları dönemlerde aldıkları geçici iş göremezlik ödenekleri dahi yasal faizi ile geri alınmaktadır.

BU YOLA NEDEN BAŞVURULUYOR?
Ülkede yıllardır var olan ve giderek kendisini en yoğun biçimde hissettiren kronikleşmiş işsizlik olgusu bu soruna yol açan nedenlerin başında geliyor. Belirli bir süre çalışıp işsiz kalan insanlar boşta kaldıkları süre içinde prim ödeyemedikleri için sigortalılık niteliklerini de yitirmektedirler. Bu durumda dışarıdan Genel Sağlık Sigortası primi ödeyerek sadece sağlık hizmetinden yararlanabilmek mümkün olmakla birlikte, emekli olmayı sağlayan uzun vadeli sigorta kollarına dışarıdan prim ödemek (bağımlı çalışanlar bakımından) mümkün değildir. Zaten işsiz olan ve ücret geliri elde edemeyen bir kişinin dışarıdan prim ödemesi de ekonomik açıdan mümkün değildir. Diğer taraftan bir işte çalışmayanların 4-b yani eski adıyla Bağkur kapsamında dışarıdan prim ödeyerek emeklilik hakkı elde etmeleri mümkün olsa dahi 9 bin gün prim ödeme zorunluluğu ve Bağkur emekli aylıklarının daha düşük olması bu yöntemin benimsenmemesine neden olmaktadır.

İşte bu nedenlerle iş bulma umudunu yitiren ve yaşı da ilerleyen pek çok kişi ne yazık ki yukarıda saydığımız riskli ve yanlış emeklilik çözümlerine başvurabiliyor ve sonunda olumsuz sonuçlarla karşı karşıya kalıyorlar.

HAKSIZ İPTAL DURUMUNDA NE YAPILABİLİR?
Bazı durumlarda SGK müfettişlerinin ve denetmenlerinin eksik ya da hatalı incelemeleri sonucunda kişinin sigortalılığı ve/veya emekliliği haksız veya hatalı olarak iptal edilmiş olabilir. Bu durumda öncelikle Kuruma itiraz dilekçesi verilerek iptalin nedeni sorulmalı, ardından İş Mahkemesi’nde dava açılmalıdır. Hizmet tespiti davası olarak adlandırılan bu davalarda mahkemeler durumun tespiti bakımından detaylı araştırma yapılması ve sonucun buna göre belirlenmesi yönünde kararlar vermektedir.
Kaynak : Birgün Gazetesi