Kamu İhale Yasası’na düzenleme: Belediyelere yeni pranga
Alfabenin tüm harfleri tükenene kadar genişletilen istisnalarla kamu ihale rejimini fiilen işlemez hale getiren iktidar düzenleme yapma hazırlığında. Alımları kolaylaştıran yöntemin muhalefetin de işine yaraması iktidarı rahatsız etti, “tasarruf” gerekçesiyle belediyelerin eli kolu bağlanacak.

Türkiye, Bolu Kartalkaya’da 76 insanın ölümüyle sonuçlanan cinayetle kamu yönetimine hakim olan liyakatsizlik, beceriksizlik, parayı önceleyen tercihlerin acı sonuçlarıyla bir kez daha yüzleşiyor. Böylesi büyük trajedilerde özellikle de mağdur yakınlarını teselli etmek elbette mümkün değil ama iktidar temsilcilerinden gelecek sağduyulu açıklamalar, samimi itiraflar ve bundan sonra tekrarlanmaması için yapılacakların anlatılması geride kalanlar için bir ölçüde de olsa umutlanmayı sağlayabiliyor. Ancak biz her benzeri olayda olduğu gibi daha dumanın tüttüğü, cenazelerin içinde yattığı otelin önüne dizilen iktidar temsilcilerinin faturayı bir başkasına, yani Bolu’nun CHP’li Belediye Başkanı Tanju Özcan’a kesme çabalarına tanıklık ettik. Kartalkaya’da, bakanların muhalefet belediyelerinin koltuklarını sallamasından duydukları korkunun büyüklüğü bir kez daha gözler önüne serildi.

İktidar attığı her adımda 31 Mart yerel seçimlerinde yaşadığı büyük başarısızlığı içine sindiremediğini, iktidarını tahkim etmek için kullandığı yerel yönetimleri kaptırmanın yarattığı risklerden duydukları korkunun giderek daha fazla büyüdüğünü gösteriyor. Sandıkta göremediği hesabı iktidar aygıtlarını kullanarak görme, muhalefet belediyelerini çalışamaz hale getirme eksenine oturttuğu siyasetinin her gün yeni bir örneğini sergiliyor. Belediye başkanları görevden alınıyor, cezaevine atılıyor, belediyeler kamu hizmetini göremeyecek duruma getirilmek isteniyor. İktidarın bu konudaki yaratıcılığının yeni bir örneği önümüzdeki günlerde Meclis zemininde sergilenecek.

BELEDİYELERİN ELİNİ KOLUNU BAĞLAMA ARAYIŞI
İktidar, bugüne kadar kamu kaynaklarını yandaşlara aktarma aracı olarak kullandığı Kamu İhale Kanunu’ndaki istisnaları düzenlemeye hazırlanıyor. Daha önce bizzat AKP’nin kurumsallaştırdığı ihale düzeni toplumda rant paylaşımına ilişkin itirazlar her yükselmeye başladığında ya da uluslararası çevrelerden eleştiriler her geldiğinde “Düzenleyeceğiz…” diyen iktidarın bu kez gerekçesi farklı. Bizzat adım adım ihale sistemini devre dışı bırakan istisnaları artıran kamu kaynaklarını rant aktarımı vesilesi yapan iktidar bu kez silah ters tepmeye başladığı için yasayı düzenleme peşinde. Muhalefete geçen belediyelerin AKP’nin açtığı yoldan ilerleyerek harcama konusunda hareket serbestisi kazanması iktidarı rahatsız etti. Kendi yarattıkları canavar muhalefet belediyelerine hizmet eden bir araca dönüşünce değişiklik yapmak gündemlerine geldi.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in geçen yıl birkaç kez dillendirdiği değişiklik sözü önceli diğer bakanların sözleri gibi yerine getirilmedi. Şimşek son olarak 2024’ün Nisan ayında değişiklik yapacaklarını şu sözlerle duyurdu:

“Ayrıca Kamu İhale Yasası uluslararası norm ve standartlara uyumlu olacak şekilde güncellenecek. 25 ayrı başlıkta İhale Kanunu haricinde tutulan istisnalar azaltılacak. Kamu ihalelerinde mücbir sebep ve özel nitelikteki bazı mal ve hizmet alımları hariç, doğrudan temin usulüne sınırlamalar getirilecek. Kamu alımlarına yönelik harcamalar tasarruf odaklı olacak. Kamu alımlarında ortaya çıkacak zararların önlenmesi için her türlü adım atılacak.”

Ancak aradan geçen yaklaşık 10 ayın sonunda yine adım atılmadı ta ki muhalefet belediyeleri bizzat “tasarruf” gerekçesiyle halka hizmet götürmelerinin önüne konulan engelleri istisnalar yoluyla aşmaya başlayıncaya kadar…

6’DAN 32’YE ÇIKTI
Şimdi iktidar medyası yine “tasarruf, kamu kaynaklarının verimli kullanımı, alımların disipline edilmesi” gibi parlak cümlelerle Kamu İhale Yasası’nda düzenleme yapılacağını duyurmaya başladı. Maliye Bakanlığı bürokratlarının da doğruladığı bu çalışmalar Kamu İhale Yasası’ndaki istisnaların azaltılmasını temel alıyor. AKP iktidarları döneminde yasa yürürlüğe girdiğinde altı başlık altında düzenlenen, yıllar itibarıyla alfabedeki tüm harfleri tüketene kadar genişleyen, harf kalmayınca da “aa, bb…” diye devam eden istisnaların azaltılması yönünde çalışmalar yürütülüyor. 32 maddeye ulaşan istisnaların sayısının azaltılması ve kalanların genişletilerek kullanılmasının engellenmesinin hedeflendiği duyuruluyor.

4734 Sayılı Yasa’nın yürürlüğe girdiği 2003 yılından neredeyse “canının istediğini, canının istediğinden, istediğin fiyata al” serbestisini kurumsallaştıran iktidar, 50’ye yakın konuda istisna hükümlerini hayata geçirerek kamu ihale düzenini yok saydı. Tarımdan hayvancılığa, savunmadan güvenlik ve istihbarata kadar her alanda ihtiyaç duyuldukça düzenleme yapıldı. Gün geldi devlet güvenliği denildi, gün geldi çeşitli krizler bahane edildi, danışmanlık hizmetleri, doğalgaz ve kömür alımları, medya kurumlarından yapılan alımlar, iktidara yakın müteahhitlerden yapılan çeşitli mal ve hizmet alımları, hatta uluslararası organizasyonlar, sportif faaliyetler için yapılan alımlar istisna kapsamına alındı. “Cumhurbaşkanınca uygun görülenler, karar verilenler, belirlenenler…” denilerek yasaya hükümler eklendi. Merkez Bankası, TRT, Anadolu Ajansı, Helal Akreditasyon Kurumu, Başbakanlık Basımevi, Nükleer Düzenleme Kurumu denilerek neredeyse tüm kamu kurum ve kuruluşlarının yapacağı ya da onlardan yapılacak alımlar ihale rejiminin dışına çıkartıldı, alımlardaki keyfilik tüm kamuya hakim kılındı.

FATURA BÜYÜDÜ
Her yıl fatura büyüdü, özellikle belediyeler bu yolu hoyratça kullandı. Geçen yılın Ocak-Haziran döneminde gerçekleştirilen kamu alımlarının toplam tutarı 1 trilyon 98 milyar 373 milyon 695 bin TL oldu. Toplam 1,98 trilyon TL’lik kamu alımının 262 milyar 105 milyon 529 bin TL’si istisna kapsamında yapıldı.

Ancak yerel yönetimlerin 31 Mart’ta muhalefet partilerine geçmesinden sonra onların da istisnalardan yararlanarak alım yoluna gitmesi iktidarda rahatsızlık yarattı. Özellikle uluslararası çevrelerden gelen ve Türkiye ekonomisine güvensizlik gerekçesi olarak ileri sürülen eleştirilerde de bu keyfilik daha fazla dillendirilmeye başlanınca iktidar bir kez daha “düzenleme yapalım” noktasına geldi.

Ancak AKP’nin uzun yıllardır tek başına son dönemde de MHP ile paylaştığı iktidarını sürdürebilmek için özellikle iktidara yakın çevreleri ekonomik olarak güçlendirmek, sermaye transferini sağlayabilmek için kullandığı bu araçtan kolaylıkla vazgeçmesi mümkün değil…

İktidar, kamu ihale sistemini yeniden düzenlerken getireceği yeni hükümler ve istisnaların bir bölümünden vazgeçerken belediyelerin elini biraz daha bağlayacak, eleştirilere karşı da “Yaptık” deme olanağına kavuşacak. Ancak Nisan ayında yapılması planlanan düzenlemeler büyük ihtimal iktidar için engelleyici olmayacak. Nasıl olsa tüm kurallarını yaşamın her alanında istediği gibi esnetme hatta yok sayma konusunda kendilerini özgür hissediyorlar. Görülmemiş bir pervasızlıkla istedikleri her şeyi “yaptık oldu” anlayışıyla hayata geçiriyorlar. Belediyeler özellikle de “tasarruf” gerekçesiyle kamu hizmetlerini gerçekleştirmekten biraz daha alıkonacak ama Cumhurbaşkanı Sarayı, bakanlıklar, iktidar partilerinden başkanların yönettiği belediyeler kitabı bildikleri yerden okumaya devam edecekler…