Bir de Buradan Bak
2. Sanat Dünyamız Film Günleri seçkisindeki eserler arşiv materyalleri aracılığı ile resmi anlatıları ve muktedirlerin hikâyelerini sorunsallaştırıyor.

Sanat Dünyamız dergisinin 2024’te 50. yılını kutlamak amacıyla başlattığı Sanat Dünyamız Film Günleri ikinci kez 25 – 27 Ocak arasında Yapı Kredi Kültür Sanat Loca’da. Küratörlüğünü sinema yazarı Engin Ertan’ın üstlendiği seçki, arşiv materyallerini kullanarak bir anlatı oluşturan kısa ve uzun metraj filmlerden, videolardan oluşuyor. Seçkideki eserler arşiv materyalleri aracılığıyla resmi anlatıları ve muktedirlerin hikâyelerini sorunsallaştırıyor ve tarihe farklı bakmayı öneriyor. Bu nedenle seçkinin başlığı ‘Bir de Buradan Bak’ olarak belirlendi.

KLÁRA TASOVSKÁ

Uzun metraj belgesellerden olan Olmak İstediğim Her Şey Değilim / I’m Not Everything I Want to Be / Jeste nejsem, kým chci být. Yönetmen Klára Tasovská, Çek fotoğrafçı Libuse Jarcovjakova’nın yetişkinlik hayatını sanatçının 60’lar, 70’ler ve 80’lerde çektiği fotoğraflar aracılığıyla anlatıyor. Jarcovjakova’nın fotoğrafları, ülkesinin yeraltı kültürünü ve toplum dışında kalan bireylerini belgelemesiyle biliniyor.

JOHAN GRIMONPREZ

Bir diğer belgesel Johan Grimonprez imzalı Bir Darbenin Soundtrack’i / Soundtrack to a Coup d’Etat. Grimonprez’in sadece arşiv görüntülerini kurgulayarak yarattığı film, Patrice Lumumba’nın (1925-1961) Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin ilk başkanı seçilmesinden öldürülmesine giden süreci konu alıyor.

BIANCA STIGTER

Bianca Stigter’in yönettiği Üç Dakika: Bir Uzatma / Three Minutes: A Lengthening, 1938’de Polonya’da çekilmiş 3 dakikalık bir 16 mm film görüntüsünün dijitale aktarılıp farklı detaylarına odaklanarak analiz edilmesi, bu şekilde görüntünün çekildiği köy ve sakinlerinin Holokost’taki kaderinin araştırılması sürecini perdeye taşıyor.

ANDRÉAS LANG

Mekânların gizli kalmış tarihsel, mitolojik ve kişisel öykülerinin izini süren Alman sanatçı Andréas Lang’ın Bina / The Building / Das Haus isimli filmi de seçkide. Berlin’deki Almanya Dışişleri Bakanlığı binasının tarihi, binanın boş olduğu saatlerde koridorlarında serbestçe dolaşan bir kameraya eşlik eden arşiv dokümanları ve ses kayıtları eşliğinde canlanıyor.

AYKAN SAFOĞLU

İstanbul doğumlu, Berlin’de yaşayan sanatçı Aykan Safoğlu’nun bir filmden ziyade ‘hareketli görüntü’ olarak tanımlamayı tercih ettiği 2019 yapımı Touching Feeling de seçkide. Sanatçının nGbK Berlin’in 50. yaş günü vesilesiyle düzenlenen sergi için yarattığı iş, Safoğlu ve fotoğraf sanatçısı Nihad Nino Pušija arasındaki dostluğa odaklanıyor.

RÊZAN MÎR UĞURLU

Rêzan Mîr Uğurlu’nun deneysel kısa metraj filmi 36 ise 1980’lerde Fransa’daki bir nükleer santral için hazırlanan tanıtım kataloğundaki diapozitif fotoğraf karelerinden oluşuyor. Katalogdaki 36 karenin 35’i ile geçmiş, bugün ve gelecek arasında diyalog kuruluyor. Film, izleyiciyi enstitü içerisinde gezintiye çıkarırken merkezine sadece hisleri alıyor.

ŞİRİN BAHAR DEMİREL

Şirin Bahar Demirel’in yönettiği Zarafet ve Şiddet Arasında / Between Delicate and Violent ise mutlu tablo çizen aile fotoğraflarının gizlediği şiddeti sorunsallaştırıyor. Demirel filmde kendi ailesinin fotoğraflarını manipüle ederek, performatif aile albümlerine giremeyen anıların izini sürüyor.

CARL ELSAESSER

ABD’li Carl Elsaesser’in yönettiği Döndüğün Zaman Ev Home / Home When You Return, kayıp ve yasla başa çıkmak üzerine. Elsaesser 1950’lerden kalma bir melodram filmin görüntü ve ses bandını manipüle ederek, geçmişi, bugünü ve geleceği kaybettiği büyükannesinin evinde bir araya getiriyor.

UĞUR BAYAZIT

Uğur Bayazıt’ın yönettiği Bir Aile Filmi /A Family Film ise 1970’li yıllarda çekilmiş 8mm ev videoları üzerinden yönetmenin ailesinin ve bugün aynı şekilde var olmayan bir İstanbul’un izini sürüyor.

THEO PANAGOPOULOS

Theo Panagopoulos’un yönettiği Çiçekler Sessizce Tanıklık Ediyordu / The Flowers Stand Silently, Witnessing arşivi sorunlaştıran bir diğer buluntu film. Film İskoç bir botanikçinin 1930’larda Kutsal Topraklar’da çektiği renkli 16mm görüntülerden oluşuyor. Büyükanne ve babası Filistinli olan yönetmen Panagopoulos’un bu görüntülere eklediği kendi yorumu, aynı coğrafyada süregelen işgal, sömürgecilik ve katliamı hatırlatıyor.

BARBARA HAMMER

Bir de klasik var. Deneysel sinemanın simge isimlerinden Barbara Hammer’in otobiyografik filmi Tatlı Kurgular / Tender Fictions (1996) sadece aile arşivleri değil, 20. yüzyıl popüler kültür imgeleri aracılığıyla da yönetmenin hayat hikâyesini anlatıyor.

KAMAL ALJAFARI

Kamal Aljafari’nin diyalogsuz kısa metraj filmi UNDR’nin şiddeti çağrıştıran, gürültülü ses tasarımı var. Gökyüzünde dolaşan helikopterler ve toprağı parçalayan dinamit sesleri eşliğinde Filistinlilerin gündelik hayatından kesitler izliyoruz; tarlalarında çalışan insanlar ya da oyun oynayan çocuklar. Bu buluntu film deneysel bir üslupla Filistin’de devam eden şiddeti ele alıyor.

Kamal Aljafari’nin bir diğer filmi ise Bir Fedai Film / A Fidai Film. İsrail ordusu 1982 yılının yaz döneminde Beyrut’u işgal ettiğinde, Filistin Araştırma Merkezi’nin arşivini de yağmalar. Filistin’deki hayata dair tarihi belgeler içeren arşivde fotoğraf ve filmler de vardır. Film bu büyük kayıptan yola çıkan, Filistin halkının hafızasını geri kazanmaya yönelik sinemasal bir eylem. Söz konusu görüntülerin bir kısmına ulaşan yönetmen, İsrail Savunma Bakanlığı’nın elindeki propaganda amaçlı filmleri de tersyüz ediyor ve hepsini tekrar kurgulayarak kendi ‘karşı-anlatı’sını kuruyor.